(NB. update van blog uit 2016). Enkelen zagen het al aankomen en voor anderen is het een donderslag bij heldere hemel… gezakt voor je havo- of vwo-eindexamen! En daar sta je dan tussen je vrienden die allemaal zo blij zijn dat ze ervan af zijn. Een bittere pil.

Allereerst moet je deze teleurstelling emotioneel verwerken. Het lijkt alsof de wereld even stopt met draaien en daarna kom je in een soort rollercoaster van emoties. Eigenlijk ga je een soort rouwproces door, bestaande uit de volgende stappen:

Geef die emoties de ruimte. Praat erover met vrienden, met je ouders, je leerkrachten. Ook zij gaan door dit proces heen, zij het een stuk minder heftig dan jij. De één zal de teleurstelling en het verdriet sneller verwerken dan de ander. Maar toch zul je al snel weer beslissingen moeten nemen over de nieuwe situatie. Misschien ben je er nog niet echt aan toe maar voor je het weet begint de vakantie en sluiten de scholen. Dus wat zijn je opties?

Ben je onder de 18:

• dan zal je school je adviseren om het jaar gewoon nog een keer in z’n geheel over te doen;
• ben je alleen op 1 of 2 vakken gezakt dan kun je in overleg met de school en je ouders naar de vavo (Voortgezet Algemeen Volwassenen Onderwijs) om deelcertificaten voor die vakken te halen. Je wordt dan uitbesteed door de school. Tevens kom je in aanmerking voor financiering volgens de Rutte-regeling. Informeer bij de grotere mbo-scholen bij jou in de buurt. De meesten hebben wel een vavo-afdeling;
• je kunt ook kiezen voor particulier onderwijs. Hier krijg je intensieve begeleiding en de resultaten zijn goed, maar er hangt een prijskaartje aan;
• of je kunt kiezen voor een mbo-opleiding (dus zonder havo- of vwo-diploma van school).

Ben je 18 jaar of ouder dan hangt het van je eindlijst af:

• sta je er over de hele lijn slecht voor dan zal de school je meestal aanraden om het jaar over te doen op school;
• als je dat niet wil of de school wil dat niet meer, dan kun je naar de vavo. In overleg met je school is uitbesteding meestal wel mogelijk;
• aangezien de vavo de stof van de laatste 2 klassen behandelt is het de vraag of je in 1 jaar je diploma kan halen als je (bijna) al je vakken over moet doen. Dat kun je met de vavo overleggen;
• gaat het slechts om 1 tot 4 vakken dan lijkt de vavo een goede optie om daar je deelcertificaten te behalen;
• als je naar de vavo gaat kom je in de meeste gevallen in aanmerking voor een tegemoetkoming voor scholieren, maar je moet ook schoolgeld betalen;
• wil je niet naar de vavo dan kun je ook hier weer kiezen voor particulier onderwijs of voor de stap naar een mbo-opleiding;
• de optie om naast de vavo een hbo propedeuse te halen is mogelijk via Saxion (even doorscrollen naar ‘gezakt en toch studeren’). 
• je kunt overwegen om cursussen bij de Open Universiteit te gaan doen. Dit is wetenschappelijk onderwijs voor volwassenen. Zit een kostenplaatje aan, maar met deze vakken kun je als je het goed uitzoekt wel vrijstellingen krijgen voor je opleiding na het behalen van je eindexamen;
• je kunt ook nog modules online volgen via webinars, maar dat vraagt veel zelfdiscipline. Voorbeelden hiervan: de Khan Academy, de Open Culture site en de Universiteit van Nederland. Ook hiermee lukt het soms om vrijstellingen te krijgen.

Bij de vavo en ook bij het particulier onderwijs is vaak veel mogelijk:

• als je gezakt bent op compensatiepunten dan zou je kunnen kijken of je je combinatiecijfer (o.a. profielwerkstuk) via de vavo over kunt doen voor het einde van deze zomer. Dan kun je alsnog gaan studeren;
• je kunt vakken omwisselen, mits dat binnen je profiel past. Dus bijvoorbeeld wiskunde B vervangen door wiskunde A;
• er is een mogelijkheid om als je op vwo-niveau eindexamen hebt gedaan om dan via de vavo de nog openstaande vakken op havo-niveau te doen. Je krijgt dan een havo-diploma met de aantekening erop welke vakken je op vwo-niveau hebt behaald. Op die manier kun je ook nog een vak laten vallen;
• je kunt ervoor kiezen om vakken waarvoor je een voldoende hebt behaald te herkansen om op die manier je gemiddelde omhoog te halen. Dit is met name handig als je bijvoorbeeld geneeskunde overweegt waarbij hoge cijfers toch handig zijn;
• als je maar 1 of 2 vakken doet kun je nog een extra vak erbij nemen als dat binnen je profiel past.

Nog 2 opties:

• je kunt ook nog denken aan het staatsexamen, dus zonder onderwijs je eindexamen halen. Maar denk niet dat je dan eerder eindexamen kan doen, want ook dan ben je gebonden aan de data van het centrale eindexamen. En die zijn zoals altijd in mei!
• als laatste optie…. als je al 21 jaar of ouder bent, kun je ook een 21-toets of Colloquium doctum doen aan het opleidingsinstituut van jouw keuze. Je kunt informeren bij de betreffende hbo-instelling of universiteit. Maar onderschat deze toets niet!

Laatste tip… voor je studiekeuze:

• Zoek een leuke bijbaan waarbij je niet alleen geld verdient, maar ook ontdekt waar je interesse ligt;
• Pak eventuele andere activiteiten op in het kader van studiekeuze (vrijwilligerswerk, stageplek etc.).

Veel succes komend jaar.